Het E5-model is een nuttig instrument voor leidinggevenden en voor teams die willen leren en ontwikkelen[1]. Het E5 model omvat 5 elementaire stappen van professioneel leren. Ik beschrijf hieronder de vijf stappen vanuit drie invalshoeken:
- Wat kenmerkt de leerstap? (divergerend, convergerend, actief, bezinnend, reflectief, …)
- Welke vragen zijn ondersteunend in elke leerstap?
- Wat is, bij elke stap, de rol van de leidinggevende, begeleider/coach, intervisor?
Vooraf
De vijf stappen vormen samen een leercyclus in een permanent leerproces van experimenteren en reflecteren. Stap vijf introduceert dus een nieuwe cyclus van vijf stappen. Doel is te komen tot nieuwe inzichten waarbij gebruik kan worden gemaakt van praktijkkennis en theorieën.
De vijf stappen met een kort toelichting:
E1: Ervaring
In een gebeurtenis doe je een ervaring op die je je nader wilt onderzoeken; de ervaring roept frustraties, ongemak en dus vragen op[2]. Het probleem en je vraag neem je mee naar de bijeenkomst. Je deelt met je collega’s je concrete ervaring in die gebeurtenis, het probleem en je vraag (of vragen). Samen met je collega’s zet je de vragen die je bezighouden om in een onderzoeksvraag.
E2: Exploratie
Samen met je collega’s onderzoek de gebeurtenis en je ervaringen. De onderzoeksvraag is daarbij leidend. Over het onderzoek en de houding van de collega’s en de begeleider:
- Het onderzoek is explorerend en divergerend.
- Met Open Mind & Open Heart; stel open vragen, niet autobiografisch.
- Onderzoek samen met de inbrenger het probleem / de vraag op minimaal drie niveaus
(of vanuit drie invalshoeken)
Organisatie of: systeemniveau
Ontmoeting of: wat gebeurde’, gedrag, interactie
Individu (inbrenger) of: onderstroom (denken, voelen, willen)
- Zoek samen met de inbrenger ook naar patronen waar het probleem een uiting van is. (Denk aan scriptmatig handelen van de inbrenger, aan het groepsscript of aan het organisatiescript).
E3: Essentie
De vraag die bij E-3 centraal staat is: waar draait het in essentie om, wat is het knellende punt, wat is de plek der moeite?
Over het onderzoek en de houding van de deelnemers en de begeleider:
- Soms helpt een systemische invalshoek om tot de essentie te komen.
- De essentie verbindt en omvat de drie (of meer) niveaus (zie hierboven E2).
- De essentie geeft een nieuw inzicht, biedt een nieuw perspectief op de vraag.
- Deze stap is convergerend, suggestief, uitnodigend.
Deelnemers komen vaak tot verschillende gezichtspunten over wat de essentie is. Ze geven inzicht in het krachtenveld waarin de gebeurtenis werd geboren. Soms helpt het te zoeken naar wat die verschillende essenties op een diepere laag verbindt. De inbrenger herformuleert tenslotte desgewenst zijn onderzoeksvraag.
E4: Emergentie, of: ‘En nu…..?’
Verzamelen van opties, handelingsperspectieven, do’s en dont’s, tips.
Er is bij deze stap een baaierd aan mogelijke werkwijzen.
– rondje opties
– eerst inbrenger aan het woord laten of eerst de collega’s
– input van theorie of een deskundige
– benoemen van interventies die het probleem alleen maar vergroten
– roddelen
– enz.
Tenslotte benoemt de inbrenger wat gaat hij concreet gaat ondernemen. Welke opbrengst verwacht hij? Wat denkt hij te leren?
Krachtige voornemens voor acties hebben een onderzoekend karakter, zijn patroon-doorbrekend en omvatten de drie niveaus (zie E2).
E5: Experimenteren
De inbrenger gaat experimenterenderwijs en reflecterend aan de slag met zijn voornemens. Dat wil zeggen: het gaat om leren en onderzoeken en om oude patronen los te laten zodat iets nieuws mogelijk wordt. De inbrenger doet, in de praktijk, nieuwe ervaringen op.
………………..
Noot: E-1 en E-5 vinden dus plaats in de praktijk van alle dag en maken deel uit van het leerproces.
[1] Bijvoorbeeld bij het systematisch analyseren en aanpakken van problemen, reflecteren op ervaringen of bij het evalueren van projecten. Je kunt de E-5 methodiek gebruiken bij werkoverleg, in vergaderingen, bij intervisie, collegiale consultatie.
[2] Het kan ook gaan om een positieve ervaring die je nader wilt onderzoeken.
