Hieronder presenteer ik een ‘leerlijnenmodel’[1] (zie schema hieronder), dat praktische handvatten biedt voor het formuleren van je visie op onderwijs. Tevens helpt het je bij het vertalen van de visie in een onderwijsconcept en bij Plan van Aanpak voor curriculumontwikkeling.
Vijf leerlijnen
We onderscheiden vijf leerlijnen, elk met het hun eigen leerdynamiek, leerritme of motor van het leren. In elk van de leerlijnen draait het dan ook om andere manieren om te leren. Op de ene leerlijn leren leerlingen via ontdekken, bij de andere staat reflecteren op ervaring centraal, op een volgende leerlijn oefenen ze vaardigheden, in een andere leerlijn richten zij zich op het verbinden van kennis en vaardigheid met oplossen van een concreet probleem.
Iedere leerlijn draait om een andere leerdynamiek en elke leerlijn vraagt dus om andere didactische settings. In de theoretische leerlijn heeft de docent een meer actieve en sturende rol dan in de vaardighedenlijn waar het belangrijk is dat de leerling gaat oefenen en leert met vallen en opstaan. Van docenten wordt dan ook in elk van de leerlijnen een beroep gedaan op andere didactische– en begeleidingsvaardigheden.
Denkmodel
Het leerlijnenmodel is geen blauwdruk, maar een denkmodel. Het helpt scholen na te denken over de inrichting van hun leerplan; de opdrachten, de inhoud, de dynamiek en de organisatie. Het is een betrouwbaar kompas voor ontwikkeling van onderwijs.
Zo is het leerlijnenmodel onder meer interessant voor scholen die de persoonlijke ontwikkeling van de leerlingen en de ontwikkeling van hun kwaliteiten en talenten belangrijk vinden. Ook is het leerlijnen geschikt om 21 century skills op een evenwichtige wijze op te nemen in het curriculum van het onderwijs.
Toepassing
Door het combineren van de vijf leerlijnen in een bepaalde verhouding ontstaat een scenario voor een onderwijsconcept voor de school of afdeling.
Als gekozen is voor een bepaald scenario kunnen een aantal vragen worden beantwoord:
- Welke leerlijnen zijn al goed belegd? Bijvoorbeeld de theoretische leerlijn bij de secties en de persoonlijke ontwikkelingslijn bij het mentoraat.
- Welke leerlijnen vragen om nadere uitwerking? Wie kunnen daaraan een bijdrage leveren? Bijvoorbeeld: theoretische leerlijn bij de vaksecties en de vaardighedenlijn, de projectenlijn en de integrale leerlijn bij geclusterde vaksecties of de (kern)teams of de afdelingen.
- Is de inrichting van onze schoolorganisatie[2] passend bij het gekozen onderwijsconcept? Denk onder meer aan de rol van de secties, de afdelingen, de teams, het mentoraat?
- Hoe zorgen we ervoor dat de leerlingen samenhang en verbinding kunnen aanbrengen tussen de leeropbrengsten in de verschillende leerlijnen? En wie ondersteunt de leerling daarbij?
- Welke bekwaamheden hebben de docenten al in huis en welke professionalisering is nodig bij het gekozen onderwijsconcept?
- Wat is onze veranderaanpak, wie leveren een bijdrage en wie geeft leiding aan het proces?
Leerlijnenmodel
Naam leerlijn | Motor van het leren | Gerichtheid | Taak docent |
Persoonlijke ontwikkelinglijn | Leren door te groeien als authentiek persoon
| Persoonlijke ontwikkeling en groei vanuit levensthema’s, het hebben of vinden van een plek in de samenleving, oriëntatie op het toekomstige beroep | Ondersteunen door spiegelen, waarderen, confronteren en coachen |
Conceptuele, theoretische leerlijn | Leren gebruiken van concepten, inzichten en theorieënVerstand van zaken willen hebben | Concepten en theorieën systematisch leren kennen en gebruiken om vraagstukken op te lossen | UitleggenVerbanden laten zienRolmodel |
Vaardighedenlijn, trainings- of practicalijn | Leren door het oefenen van (beroeps)- vaardigheden | Je handelingsrepertoire verbreden en verdiepen met betrekking tot concrete vaardigheden. | Voordoen – nadoen Het geven van professionele feedback |
Projectenlijn | Leren door het maken van een product of diensten waarin theoretische leerlijn, vaardighedenlijn en persoonlijke ontwikkelinglijn samen komen | Ontdekken, ontwikkelen en maken van iets nieuws met praktische en theoretische verantwoording | Het coachen bij het maken van plannen, ondersteunen bij het proces van realisatie.Ondersteunen bij reflectie op het proces van realisatie (Laten) beoordelen van het resultaat |
| Integrale leerlijn of bekwaamheids-lijn | Leren van het werken met vraagstukken uit de alledaagse praktijk | Leveren van een concrete bijdrage aan het oplossen van vraagstukken in de werkelijkheid buiten de school Opdrachtgever van buiten de school | Het coachen bij het maken van plannen.Het beoordelen vanuit het standpunt van de opdrachtgever Ondersteuning van de reflectie op ervaring |
………
[1] Ontleend aan het leerlijnenmodel van Jos de Klein.
