Oei
1957, klas 5 van de basisschool. Ik ben 10 jaar. De leraar mept met een liniaal een leerling in het gezicht. De klas zit muisstil geschokt te zijn. In de klas komt de gedacht tot leven: ‘ik moet nu iets doen!’ Niemand doet iets. Na die gebeurtenis neem ik mij voor om mij niet meer stil te houden en nooit meer toeschouwer te zijn. Ik heb mijzelf daarna nog vaak teleurgesteld, maar toch…
Gebeurtenis
Als ik mensen vraag hoe zij een gebeurtenis ervaren, gebruiken zij woorden als: aandacht, contact, verbinding, wat gebeurt raakt me en is groter dan mijzelf. Een gebeurtenis voltrekt zich terwijl het gebeurt. Je kunt het niet plannen, hoogstens de voorwaarden ervoor creëren, Wát gebeurt en hoe het gebeurt, weet je pas terwijl het gebeurt. Verliefdheid is een gebeurtenis. Of iemand die met humor een goed verhaal vertelt. Terwijl het gebeurt weet je niet wat er verder gaat gebeuren, noch hoe het zal aflopen. De kracht van dat niet-weten is dat het de gebeurtenis gaande houdt. Want als je het weet is het geen gebeurtenis meer.
Hoe ontstaan gebeurtenissen?
Gebeurtenissen ontwaken plotseling in situaties die we plannen. De lessen Engels in de 4e klas van de HBS waren voor mij een openbaring: een gebeurtenis. Onlangs zat ik in de trein en plotseling ontmoette ik, tot mijn verrassing, een oud-leerling. De gebeurtenis is het spannende plotselinge verschijnen van iets unieks in gewone situaties. Een gebeurtenis doorbreekt de impliciete ordening die het verleden verbindt met de toekomst.
Onderwijs als gebeurtenis
Gebeurtenissen brengen verwarring, verbazing, verwondering, vreugde en soms ook boosheid, angst of verdriet. Gebeurtenissen worden verhalen in de levensgeschiedenis van mensen. Jonge mensen groeien in gebeurtenissen. Het zou dan ook mooi zijn als er veel ruimte is voor gebeurtenissen in de situaties die we in het onderwijs voor jonge mensen organiseren. Dat er iets gebeurt waarbij ook de docent in verwondering is en het even niet-weet. Dat je als leerling thuiskomt en dat je tegen je vader of je moeder zegt: ‘we hebben vandaag toch iets bijzonders meegemaakt’.
Over het uitroeien van gebeurtenissen
Er gaat in het onderwijs veel energie naar het voorkomen of ongedaan maken van gebeurtenissen. Immers, als je veel ruimte laat voor gebeurtenissen kunnen er vreselijke dingen gebeuren. Een leraar kan een leerling in het gezicht slaan, de onderwijsresultaten kunnen tegenvallen, het kan een ongeorganiseerde bende worden. Voorkomen dat iets gebeurt kan op uiteenopende manieren: innerlijk afhaken, ervan weglopen, wegredeneren, toeschouwer worden, je beroepen op beleid regels of protocollen, jezelf groter maken dan de gebeurtenis en ingrijpen. Kortom, van een mogelijke gebeurtenis een ‘ding’ maken. De krachtigste manier om gebeurtenissen te mijden is wel vergaderen óver anderen in plaats van met hen te spreken. Onderwijs dat gebeurtenissen elimineert is als een leven zonder verliefdheid.
Ruimte voor gebeurtenissen
Je kunt een gebeurtenis niet plannen of organiseren. Je kunt wel ruimte laten voor gebeurtenissen. Door innerlijk niet af te haken, door je niet te beroepen op beleid regels of protocollen, door niet in te grijpen, door vooraf niet te weten en door niet óver mensen te praten maar met hen. Mensen willen iets van waarde creëren terwijl ‘het’ gebeurt. Met enkele teamleiders ben ik te gast bij 5M-Anders-Leren, een opleiding van het Beatrix College in Tilburg. Een brugleerling VMBO-T verzorgt in een intensieve werkvorm van 45 minuten de introductie. De directeur is erbij aanwezig. De leerling geeft aan wanneer zij zijn steun nodig heeft. Op 2 momenten sparren zij even samen. Dat is voor haar voldoende om de leiding te houden. Een gebeurtenis: er is aandacht, verbinding, het raakte ons en wat gebeurt is groter dan onszelf.
